Oprechte Haarlemsche Courant (1656-1941)

  • In Haarlem was Abraham Casteleyn al actief als toeleverancier van nieuws aan Jan van Hilten. Na diens overlijden in 1653 kreeg Casteleyn van het stadsbestuur de vergunning (tegen een flinke betaling) om zelf in Haarlem een krant uit te geven: de Haerlemse Courant (per 8 januari 1656; in 1664 hernoemd in: de Opregte Haerlemse Courant). Hierin was hij zeer succesvol, vooral dankzij zijn netwerk met betrouwbare informatie van correspondenten uit heel Europa met nieuws over handel en politiek. Dat juist in die tijd de trekvaarten werden gegraven (Haarlem-Amsterdam in 1636, Amsterdam-Weesp 1639, Muiden-Naarden in 1641, Haarlem-Leiden in 1657, enz.), droeg sterk bij aan de snelle verspreiding van de gedrukte kranten naar andere steden. Postkoetsen en diligences hoefden niet meer over hobbelige wegen te rijden; de trekvaarten hadden toen de functie die autosnelwegen tegenwoordig hebben. In deze jaren werd zowel in Amsterdam als in Haarlem drie keer per week een krant uitgegeven. De Opregte Haerlemse Courant kwam in 1737 in handen van de Haarlemse drukker Enschedé.

    Deze kranten werden gedrukt op een half vel klein folio-formaat, dus circa 15×25 cm. Aanvankelijk was het één vel aan beide zijden bedrukt. Bij het 200-jarig jubileum van de Oprechte Haarlemsche Courant in 1856 (inmiddels dus uitgegeven door Enschedé) is een bijlage verschenen met een herdruk van het eerste nummer van 8 januari 1656. Het voorwoord bij die eerste uitgave van Abraham Casteleyn staat hieronder gekopieerd.
    Zie drie afbeeldingen: het voorwoord van Abraham Casteleyn, de eigenlijke voorpagina (het nieuws begint met een bericht uit Cádiz in Spanje, dat er 6 weken over gedaan heeft om Haarlem te bereiken) en de andere zijde van dit blad uit januari 1656, heruitgegeven in januari 1856. Het laatste bericht is het meest recente, van de dag tevoren:
    's Gravenhage den 7 Januarij 1656. Den heer Vice Admirael de Ruijter /segtmen van Cadis nae huns ontboden te zijn / nopende de Bedieninge van een hoogher Charge. De Ambassade na Denemarcken sal aenstaende Maendag voort gaen.
    Gedruckt tot Haerlem / voor Abraham Casteleyn, ten huise van zijn Vader Vincent Casteleyn / op de Marckt / inde Druckerij, Den 8. Januarij 1656.

Hieronder staat het voorwoord (afbeelding en uitgetypte tekst) bij eerste uitgave Haerlemsche Courant, januari 1656. Klik op deze afbeelding voor een vergroting.

  • voorwoord Abraham Casteleyn
  • Sr.

    De uytnemende fabuleusheydt der Tydingen, die hedendaeghs ons de
    Beweginghe der woelende Werelt berichten, heeft my ghedronghen voor eeni-
    ghe Lief-hebbers en voor mijn selfs, op mijn eygen kosten van de voornaem-
    ste plaetsen van Europa bysonder nouvelles te laten komen; 't welck sonder
    moeyten en kosten niet en is gheschiet: Dese Sr. Jan van Hilten zalig:
    by my siende, heeft my ghebeden hem weeckelijck daermede, ofte met iets daar
    uyt te willen dienen, dat ick somwyle ghedaen hebbe, waerdoor gekomen is, dat
    de zijne beter als d'andere zijn gheweest; Maer na dat Sr. van Hilten over-
    leden was, heb ick raetsaemer gheoordeelt, om geen Slaef van een ander te
    blyven, hoewel my d'andere Courantiers aensochten, voor mijn selfs te doen
    drucken, te meer alsoo ick nieuwe ghelegentheydt tot verscheyde fraeye nou-
    velles hebbe ontfanghen, in diervoeghen, dat ick meyne, dat de Lief-hebbers
    door de waerdigheydt van de nouvelles sullen gheperst werden, de myne voor
    andere te prefereeren, sullende indiervoeghen weeckelyck aen malcanderen ghe-
    koppelt werden, dat het vervolghens een bequaeme historie van 't voornaemste
    in Europa sal zijn: 'k Bidde derhalven gelieft dese te favoriseeren, ende te
    ghebruycken, daer U.E. te vooren Sr. van Hiltens plagh te besighen, en
    sende derhalven U.E. ghelijck ghetal toe, te weten … Couranten,
    tot 24 Stuyvers 't Boeck, sullende U.E. niet ghehouden wesen voor eerst,
    de ondeurghesneden Couranten, die U.E. niet en verbeesight, anders als met
    de Bladen te betalen, Waermede verblyve, In Haerlem den … Januarij 1656.

    U.E. dienstvaerdighen Vrient
    Abraham Casteleyn.